در هفته‌های اخیر و پس از اظهارنظرهای یک کارشناس مسائل مذهبی در برنامه تلویزیونی در مورد حجاب اجباری و ورود حاکمیت به این موضوع، فضای مجازی به آوردگاه موافقان و مخالفان این موضوع تبدیل شد. از همین رو رجانیوز به سراغ حجت السلام و المسلین باقرزاده رفت تا به دور از هیجانات به وجود آمده در فضای مجازی و به صورت علمی به بحث حجاب بپردازد. حجت السلام و المسلین باقرزاده کارشناس موضوع حجاب و عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره)است. او در این مصاحبه به صورتی تفضیلی به بررسی موضوع حجاب در ایران می‌پردازد.
* بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم. به‌عنوان اولین سوال، به نظر شما لزومي بر ورود حاكميت اسلامي در حجاب وجود دارد؟ و آيا اين موضوع مبناي ديني و قرآني دارد؟
حجت‌الاسلام باقرزاده: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.
اينكه مي‌فرمائيد آيا حكومت ديني مبنائي دارد كه در مسئله حجاب وارد شود، سئوال اين است كه اساساً حجاب چيست و چرا يكي از موضوعات حكومت حكومت ديني است؟ حجاب يك قانون الهي و يكي از تشريعات اسلامي و الهي است كه قانون آن براساس وحي بر پيامبر اكرم(ص) ايجاد شده، يعني قرارداد و تصميم حكومتي نيست. منظورم خود قانون حجاب است. تشريع قانون حجاب در زمان پيامبر اكرم(ص) به مردم اعلام شده و جزو واجبات اسلامي است. مردم در اسلام از حجاب خاطره يك واجب شرعي را دارند و نه يك تصميم حكومتي كه تصور شود كه اين تصميم حكومتي در زمان پيامبر(ص) گرفته شده يا نشده است. برخي گاهي اين‌گونه برخورد مي‌كنند كه حكومت مي‌تواند اين تصميم را بگيرد يا نگيرد. لذا ابتدا بايد خود قانون حجاب را بفهميم كه اين يك تصميم حكومتي نبوده و پيغمبر اكرم(ص) در حوزه رسالت خودشان، نه به عنوان حاكم، قانون حجاب را از طرف خدا بر مردم اعلام كردند و اين يك واجب شرعي است.
فلسفه حكومت اسلامي چيست و ما با چه دليل و برهاني به حكومت اسلامي مي‌رسيم. يكي از دلايل و براهين اين است كه حكومت اسلامي، ضرورت خود را از ضرورت ا جراي احكام اسلامي مي‌گيرد. يعني اگر ما به دنبال اجراي احكام هستيم، به سراغ حكومت مي‌رويم. آيا حجاب يكي از احكام اسلامي هست يا نيست؟ مثلاً ممنوعيت شرب مشروبات حرام يكي از احكام شرعي است، يا حرمت زنا، يا حرمت غنا، يا اكل ميته، خريد و فروش مردار در اسلام حرام است. ما حكومت اسلامي را چرا تشكيل مي‌دهيم؟ براي اينكه از اين حرام‌ها و واجب‌ها صيانت كند. ما سئوال مي‌كنيم كه آيا حجاب يكي از واجبات اسلامي هست يا نيست؟ يعني اينكه زن نمي‌تواند عريان در جامعه حاضر بشود، آيا اين يكي از واجبات اسلامي هست يا نه؟ آيا بي‌حجابي يكي از منكرات هست يا نيست؟ و حجاب يكي از معروفات هست يا نيست؟
اگر حكومت نسبت به حجاب بي‌خيال بشود، سئوال ما اين است كه نسبت به قمار چه مي‌فرمائيد؟ قمار را هم بي‌خيال بشود، چون قمار هم يكي از حرام‌هاي الهي و يكي از تشريعات الهي است. اگر حكومت مي‌تواند در مورد حجاب بي خيال بشود، چرا نمي‌تواند در قمار و زنا و لواط و ربا بي‌خيال بشود؟ هم خودش مي‌تواند به اين امور حرام اشتغال پيدا كند و هم اگر ديگران هم اين كارها را كردند، كاري به كارشان نداشته باشد. پس حكومت اسلامي چرا تشكيل شده است؟ به اين ترتيب ما حكومت اسلامي را خنثي و عقيم و اخته مي‌كنيم، چرا؟ چون امروز با مسئله‌اي به نام حجاب مشكل داريم. اگر ما امروز با اين مسئله مشكل پيدا كرده‌ايم، فردا با چيز ديگري مشكل پيدا مي‌كنيم.
قصاص يك حق شخصي است. حكومت قصاص را اجرا نمي‌كند، بلكه مقدمات و زمينه‌ها را فراهم مي‌كند تا خانواده مقتول و اولياي دم بيايند و قصاص را اجرا كنند. يعني خود حكومت اجراكننده نيست. حكومت فقط تسهيل‌كننده است و زمينه را فراهم مي‌كند. شما ببينيد در كشور چه بساطي راه انداخته‌اند. اخيراً يك قصاص انجام شده و مي‌گويند اعدام و… اگر قرار باشد حكومت امروز در مورد حجاب كوتاه بيايد، فردا بايد در مورد قصاص هم كوتاه بيايد و بگويد به من چه مربوط كه بيايم حمايت كنم؟ نه تنها حمايت نمي‌كنم، بلكه جلوي اجراي اين حكم را هم مي‌گيرم و قانون قصاص را به رسميت نمي‌شناسم. همين‌طور لواط. يعني اگر امروز حكومت بتواند بگويد حجاب به من چه، در مورد لواط نبايد بگويد به من چه؟ ما هم بشويم مثل انگلستان. اگر آنها به كليسا رفته و بين دو مرد يا دو زن صيغه عقد جاري كردند، ما هم برويم در مسجد و دو زن يا دو مرد را براي هم عقد كنيم يا بين يك مرد و يك حيوان كه در غرب رواج دارد. اگر امروز قرار باشد ما در مورد حجاب كه يكي از احكام و واجبات اسلامي است كوتاه بيائيم، بي‌حجابي ابتدا از بيرون افتادن مقداري از مو و گردن شروع مي‌شود تا عريان شدن مطلق يك آقا يا يك خانم مي‌رسد. حجاب اختصاص به زن‌ها هم ندارد. فردا يك مرد در خيابان عريان شد.
بعضي‌ها امروز مي‌گويند مگر در غرب كه بي‌حجابي وجود دارد، همه مردم مي‌توانند هر جا كه خواستند عريان بشوند؟ هر جا نه، مثلاً رستوراني را مشخص كنند كه افراد بتوانند در آنجا لخت بشوند. ما حكومت اسلامي تشكيل داده‌ايم براي اجراي احكام اسلامي و رضايت باريتعالي. بعد در جامعه مي‌دانيم كه يك رستوراني هست كه همه در آنجا لخت مي‌شوند. مي‌دانيم كه هتلي يا باري يا ديسكو يا كازينوئي هست كه همه در آنجا لخت مي‌شوند. اگر شما گفتيد كه من در قبال حجاب مسئوليتي ندارم، جلوي اينها را هم نمي‌شود گرفت. اگر دولت از زيربار اين مسئوليت شانه خالي كند، چه پيش خواهد آمد؟ بي‌حجابي‌اي كه آنها دنبالش هستند، فقط عريان شدن سر يك خانم نيست. راحت شدن از روسري يا چادر نيست. آن بي‌حجابي‌اي كه آنها دنبالش هستند، نهايتاً به عرياني ختم مي‌شود. بنابراين به همان دليلي كه حكومت بايد با ربا مقابله كند. به همان دليلي كه بايد با فساد اقتصادي مقابله كند. به همان دليلي كه بايد با بقيه فسادهاي اخلاقي مقابله كند، به همان دليل بايد با فساد فرهنگي كه از بي‌حجابي شروع مي‌شود و بعد به زنا مي‌رسد، مقابله كند. اگر در اينجا در منطقه‌اي مردي عريان ظاهر شد، حالا ممكن است بعضي‌ها بگويند مگر مردم در غرب وسط خيابان لخت مي‌شوند؟ خير، اين فسادها جاهاي خاص خود را دارد. جايگاه درست مي‌كنند، مكانيسم دارد.
مدل‌هائي را مشخص و محل‌هائي را درنظر مي‌گيرند. شما اگر امروز با حجاب مقابله كرديد و گفتيد به من چه مربوط است، براي بقيه مسائل هم بايد همين كار را بكنيد و لذا به همان دليلي كه بايد با فشارهاي ديگر مثل رشوه يا رانت يا دروغ مسئولين، ما امروز قبول داريم كه نظام بايد با همه اينها مقابله كند و اگر امروز راهكار قانوني براي اين كار نداريم، بايد به اين سمت برويم و راه‌هاي قانوني درست كنيم. مجلس ما و سياست‌هاي نظام بايد به سمت مقابله با هر منكري معطوف بشود، حتي مقابله با دروغ يك منكر شخصي است كه وقتي به عرضه حاكميت مي‌آيد، بايد با آن مقابله بشود. يعني واقعاً درست است كه يك رئيس‌جمهور در نظام اسلامي خيلي راحت دروغ بگويد؟ بعضي از منكرات از جنس ترك فعل هستند، يعني فرد هيچ‌كاري نكرده. رئيس‌جمهوري مي‌توانسته جلوي انجام يك خلاف را بگيرد، اما نگرفته و بي‌خيال شده است.
چه كسي به او اين حق را داده؟ رئيس‌جمهوري كه براساس قانون اساسي سوگند ياد مي‌كند كه حافظ شريعت و دين مردم و مذهب تشيع باشد، بيايد و مثل سربازي كه در هنگام رزم سنگر خود را ترك كند يا بيايد و ببيند كه قاچاقچي دارد از مرز رد مي‌شود، بي‌خيال بشود. بعضي از مسئولين ما در قبال بعضي از منكرات و اعمال خلاف قانون، ترك فعل مي‌كنند، يعني وظايفشان را انجام نمي‌دهند. مثلاً شهرداري‌ها از تهران و شهرهاي بزرگ و هر جائي ببينند كه در پارك‌ها اعمال خلاف عفت انجام مي‌شود و بگويد به من چه؟ كماا ينكه الان عملاً دارد مي‌گويد به من چه. در يك پيام راديوئي شنيدم كه كسي گفت هميشه شهرداري‌ها پرچم عزاداري محرم را بالا مي‌بردند. شما چرا اين كار را نكرديد. جواب داد به من چه؟ مگر من مسئولم؟ فلان نهاد بايد اين كار را مي‌كرده؟ يعني ترك فعل، كاري كه بايد بكند و اصلاً برايش بودجه دارد. كاري به اين نداريم كه اين حرف راست يا نادرست است، اما همين كه ما قبول مي‌كنيم كه حتي ترك فعل هم منكر است كه بايد از آن جلوگيري كرد و نسبت به آن حساس بود. اگر مثلاً كسي ترك حجاب كند يا نسبت به آن بي‌تفاوت باشد، اين يك‌جور منكرات است و اگر حكومت نسبت به حجاب بي‌اعتنائي كند، اين حكم درباره ساير منكرات هم اعمال خواهد شد.
*مرز حقوق فردي با حكمي كه بايد توسط حاكميت اسلامي اجرا شود كجاست؟ چون برخي ادعا مي‌كنند كه حجاب يك امر شخصي و فردي است. كما اينكه در حاكميت اسلامي نسبت به اينكه افراد نماز بخوانند، هيچ اجباري وجود ندارد. چرا موضوع حجاب را اين‌گونه مطرح مي‌كنيم كه در جامعه تأثير مي‌گذارد؟ شاقولي كه باعث شده حجاب را يك امر اجتماعي بدانيم و در حوزه فعليت حاكميت اسلامي قرار بدهيم كجاست؟
حجت‌الاسلام باقرزاده: از آثار آن مي‌شود فهميد. شما اگر در خانه خودتان نماز نخوانيد، آثار اجتماعي ندارد. من يقه‌ام را حسابي بسته‌ام و تسبيح هم به دست گرفته‌ام و ذكر هم مي‌‌گويم، ولي نماز نمي‌خوانم. چه كسي اين را مي‌فهمد؟
شايد فقط زنم بفهمد. اگر خانمي برود پيش قاضي و شكايت كند كه من ميخواهم بچه تربيت كنم، ولي شوهرم نماز نمي‌خواند و حسن معاشرت ندارد، من حق طلاق دارم يا ندارم؟ قاضي بايد به او حق طلاق بدهد.
وقتي خانواده مطرح مي‌شود، يعني اجتماع. يعني پاي دو نفر در ميان است، پدر با بچه، شوهر با همسر و… اگر برود شكايت كند كه اين آقا نماز نمي‌خواند، آقا نمي‌تواند در دادگاه بگويد كه نماز يك بحث شخصي و به خودم مربوط است. اين طور نيست.
حسن معاشرت، حسن اخلاق جزو اخلاقيات حساب مي‌شود و به خانواده ضرر مي‌زند و خانم مي‌تواند بگويد خلاف شأن و زندگي من است كه با يك مرد تارك‌الصلوه و مرد شارب خمر زندگي كنم. او مي‌تواند بگويد كه او در خيابان شرب خمر نمي‌كند و كسي هم نمي‌داند كه او شرب خمر مي‌كند، ولي من مي‌دانم. كساني كه معتاد مي‌شوند، در خيابان وافور دستشان مي‌گيرند و ترياك مي‌كشند؟ نه، مي‌روند در كنج آشپزخانه‌شان اين كار را مي‌كنند. آيا زن مي‌تواند از معتاد بودن شوهرش شكايت كند يا نه؟ بله مي‌تواند. اتفاقاً نماز و اعتياد يك امر شخصي است و ممكن است طرف بگويد آقا! مگر شما خرج اعتياد مرا مي‌دهي؟ مگر شما از نماز من متضرر مي‌شوي؟ به شما چه ربطي دارد كه من نماز مي‌خوانم يا نمي‌خوانم. اگر اين حرف را بزند، آيا دادگاه از او قبول مي‌كند؟
لذا همين مواردي كه شما به آنها اشاره كرديد، مثل نماز و اعتياد كه طرف مي‌گويد به خودم مربوط است و شما خرج اعتياد مرا نمي‌دهي، خودم دارم زحمت مي‌كشم و پول درمي‌آورم و ميخواهم ترياك و حشيش بكشم، به شما چه ربطي دارد؟ اين حرف از اين آدم مسموع نيست.
دادگاه بايد به اين قضيه رسيدگي كند و بگويد شما در شأن اين خانم نيستي. اين خانواده‌اي است كه مي‌خواهد بچه‌اش را متدين تربيت كند و لذا اين زن حق دارد به دادگاه بگويد كه من با آدم تارك‌الصلوه يا با آدم شارب‌خمر نمي‌توانم زندگي كنم. براي من عسر و حرج است؛ چون سعادت آن آدم به نماز اين آدم بند است.
حالا مي‌آئيم به صحنه اجتماع. شما مي‌‌خواهيد بچه‌تان را بفرستيد بيرون كه مثلاً برود دانشگاه. بعد بچه‌اي كه در راه دانشگاه است، تازه امروز كه حجاب واجب است و اين‌قدر ناراضي هستيم، حالا تصورش را بكنيد كه دولت در اين زمينه وظيفه‌اي نداشته باشد و از كنار موضوع با بي‌اعتنائي عبور كند، چه اتفاقي مي‌افتد؟ من عذر ميخواهم كه ناچارم اين‌قدر صريح حرف بزنم. در غرب كه اين مسائل مطرح نيستند، طرف در پاك يا كنار خيابان عمل جنسي يا در اتوبوس انجام مي‌دهد.
به طرف گفتند بگو الف، نمي‌گفت. هر چه اصرار كردند بگو الف، زيربار نرفت. گفتند چرا نمي‌گوئي؟ گفت اگر بگويم الف بايد تا آخرش بروم. حالا حكايت ماست. علت اينكه نظام اسلامي بايد روي مسئله حجاب پافشاري كند اين است كه اگر اينجا را كوتاه آمد، بعد از آن قرار است تا كجا به او فشار بياورند كه عقب‌نشيني كند؟ آيا حجاب يك واجب شرعي هست يا نيست؟ اگر شما از اين واجب شرعي كوتاه آمديد، فردا نسبت به قمار، مشروبات الكلي، زنا و… بايد كوتاه بيائيد.
اين سئوالي كه فرموديد حجاب يك امر شخصي است. عفاف يك امر شخصي است، اما حجاب يك امر اجتماعي است. عفاف شما به خودتان مربوط است و من هم نمي‌توانم بفهمم كه آيا شما عفاف داريد يا نداريد. همچنان كه شما هم نمي‌توانيد بفهميد كه آيا من عفاف دارم يا ندارم. ممكن است كسي زير چادر هم عفاف نداشته باشد. عفاف يك امر دروني و شخصي است، اما حجاب، نوع حضور شما در جامعه، نوع رفت و آمد شما در جامعه و پارك و… امر شخصي نيست و نوع رفتار شما تعيين‌كننده نوع رفتار ديگران است.
واقعيت‌هاي هستي را كه نمي‌شود زيرسبيلي رد كرد. وقتي كه بي‌حجابي در جامعه رواج پيدا كند، سيري ندارد. بعضي‌ها مي‌گويند اجازه بدهيد جامعه نديد بديد نباشد. حالا بگذاريد ببيند بالاي زانو چه جوري است. آيا در غرب كه گفتند بگذار ببيند و همه چيز را ديدند، آيا غرب سير شد؟ يعني شهروندان غربي از نظر جنسي سير و اشباع شده‌اند؟ چنين چيزي نيست. لذا در غرب هر چه جلوي قضيه را باز كردند، تشنه‌تر شدند و از روابط با زن كشيدند به روابط با مرد. ديدند فايده ندارد، رابطه با زن به چه درد مي‌خورد. مردها هم گفتند ول كنيد مردها را. اينها ما را استعمار مي‌كنند. فمينيست‌ها گفتند رابطه زن با زن را ترويج كنيم كه زن‌ها از مردها مستغني بشوند. بعد رفتند به سراغ رابطه انسان بالغ با نابالغ و به بچه‌ها تجاوز كردند، بعد رفتند به سراغ حيوانات. انسان يك موجود سيري‌ناپذير است و خداوند متعال خطوطي را ترسيم فرموده و گفته از اينجا جلوتر نرو، چون اين عطش تمام نمي‌شود، بلكه متنوع‌تر مي‌شود. در اين فرصت عمري كه به انسان داده مي‌شود، قرار نيست كه به طور كامل به خواسته‌هاي نفساني خودش برسد. در روايات هم داريم كه اگر كسي در اين وادي بيفتد، آخر عمرش به حسرت مي‌افتد. كسي كه همه عمرش را گذاشته روي اين كه اين يا آن زن را تجربه كند و چشم‌چراني كرده، آخر عمرش با حسرت از دنيا مي‌رود و مي‌گويد ما كه چيزي نچشيديم. ان‌شاءالله جوانان لذت ببرند. ما كه عمرمان گذشته، ان‌شاءالله جوان‌ها حالش را ببرند. آخرش هم با حسرت مي‌ميرد.
و راهي كه خداوند متعال جلوي پاي بشر گذاشته اين است كه به اندازه ضرورت و بقاي نسل و نه فقط براي بقاي نسل كه براي زندگي با نشاط، در حد شرعي و با حلالي اين رابطه را داشته باش تا زندگي‌ات را بكني، نه اينكه بخواهي در اين قضيه به سيري برسي، چون سيري وجود ندارد.
* نكته ديگر اين است كه الان در كف جامعه ما برخورد سختي با مظاهر بي‌حجابي نمي‌شود، مگر اينكه ديگر خيلي ساختارشكن باشد. در سطح تهران و بسياري از شهرستان‌ها همين است. چيزي هم كه مشخص است اين است كه اين موضوع چندان محل دغدغه مردم نيست. آن‌قدر مسائل اقتصادي و فشارهاي مختلف وجود دارند كه اين قضيه خيلي ذهن مردم را مشغول نمي‌كند. ولي چيزي كه به نظر مي‌رسد موضوع حجاب ابزاري است در دست دشمن كه بعضي وقت‌ها روي آن دست بگذارد، درباره‌اش صحبت و جامعه را چند دسته كند. نظر شما درباره اين قضيه كه بيش از آنچه كه يك دغدغه واقعي كف جامعه باشد، بيشتر آلتي است در دست دشمن خارجي براي فشار آوردن به جمهوري اسلامي.
حجت‌الاسلام باقرزاده: اين مسئله بيشتر در نزديكي‌هاي انتخابات بروز پيدا مي‌كند. اينها يك‌سري مطالبات غيرواقعي را ايجاد مي‌كنند تا مطالبات واقعي در بين آنها گم شود. بحث قصاص، حجاب، اعدام. چند وقت ديگر بحث دوچرخه‌سواري زنان مطرح خواهد شد. هميشه نزديك انتخابات اين‌جور بحث‌ها مطرح مي‌شوند. اينها بيشتر ابزار سياسي هستند تا نياز مردم. اين امر كاملاً مشخص است كه واقعاً نياز مردم ما اين نيست. مثلاً در قضيه انتخابات 92، يكمرتبه دوقطبي ديواركشي در خيابان را مطرح كردند.
و اينكه مي‌خواهند پياده‌روها را زنانه مردانه كنند. از اين حرف خنده‌دارتر سراغ داريد؟ مثلاً كسي مثل آقاي رئيسي كه خانمش يك آدم تحصيلكرده، مدرس دانشگاه، اهل قلم و حضور اجتماعي و سخنراني است، حالا اين آقا مي‌خواهد بيايد و جامعه را قرنطينه كند و پياده‌روها را بگويد آن‌طرف زنانه بشود، اين‌طرف مردانه. دروغ به اين بزرگي را با هدف دوقطبي‌سازي مي‌گويند، من نمي‌دانم من و شما به عنوان يك كار رسانه‌اي لازم ا ست به اين آتشي كه آنها روشن كرده‌اند دامن بزنيم. اتفاقاً يكي از اعتراضات من به صدا و سيما همين است كه يك‌وقت‌هائي در زمين ديگران بازي مي‌كند.
آخرین نظرات